Í lágreistu húsi við sjávarsíðuna er rafmagnsverkstæði Loðnuvinnslunnar til húsa.  Líkt og svo mörg önnur hús á þetta tiltekna hús sér sögu sem rétt er að minnast aðeins á.  Í eitt sinn var þarna starfrækt sláturhús og greinarhöfundur man vel eftir þeim tíma þegar slátrun á búfé var þar í fullum gangi og stúlkur og drengir bæjarins gátu komið þar við og fengið gefins lappir af sauðfé, sem síðan voru fláðar og húðin þurrkuð á spýtum hér og þar og síðan notuð sem mottur í barbie-leik.  Þá bjuggu í húsinu um tíma ungar konur sem komu til Fáskrúðsfjarðar til þess að vinna í frystihúsinu. Tilheyrðu þær hópi ungra kvenna af erlendu bergi sem gengu, og ganga jafnvel enn, undir samheitinu Ástölsku stelpurnar.   En í dag er þarna rafmagnsverkstæði með tvo fasta starfsmenn.

Antonio Fernández Martinez er verkstjóri á rafmagnsverkstæðinu.  Hann er spænskur að uppruna en hefur dvalið á Íslandi meiripart ævinnar.  Hann hefur aðlagað sig að íslensku lífi og er í dag Íslendingur, hefur sinn ríkisborgararétt og talar óaðfinnanlega íslensku.  Hann hefur aðlagað nafnið sitt og kallar sig Anton Fernández og er oftast kallaður Toni.

Hjá Loðnuvinnslunni hefur verið mikið um uppbyggingu og breytingar ýmiskonar sem kalla á rafmagn þannig að nóg hefur verið um verkefnin hjá starfsmönnum rafmagnsverkstæðisins.  Svo mikið að oftast er einn eða fleiri rafmagnsverktakar í vinnu sem Toni verkstjóri þarf að hafa umsjón með en hann vinnu líka verkin sjálfur.

Toni er fæddur í litlu þorpi en flutti ungur með foreldrum sínum og systkinum til Valencia og þar er hann uppalinn.  Hann gekk þar í skóla og sleit barnskónum í þessu heita suðræna landi og því liggur það beinast við að inna Tona eftir því hvernig honum hafi dottið í hug að koma til Íslands?

“Þegar ég var sextán ára gamall bauðst mér að fara í þriggja vikna ferð til Noregs með íslenskum vini mínum og foreldrum hans, en þegar við höfðum dvalið í tvær vikur í Noregi ákváðu þau að fara til Íslands og ég ákvað bara að skella mér með. Slá tvær flugur í einu höggi, sjá bæði Noreg og Ísland í sömu ferð”.   Foreldrar Tona heima á Spáni gáfu leyfi til fararinnar því að hann var jú að ferðast með fullorðnu fólki.  En þegar hingað á landið bláa kom, þá kom upp sú staða að Toni þurfti að vinna sér inn peninga til þess að kaupa sér far aftur heim.  Hann fór að vinna í Ísbirninum. Frystihúsi í Reykjavík sem Bubbi Morthens gerði ódauðlegt með lagi sínu Ísbjarnablús.  Svo vann Toni um tíma í Álafoss en réð sig síðan, með hinum íslenska vini sínum, á bát frá Þingeyri sem hét Litla Framnes, 150 tonna línubátur sem gerður var út af Kaupfélagi Dýrfirðinga.  Og í þessu samhengi er svo sannarlega hægt að segja að enginn veit hvert  vegurinn liggur, því þarna var hinn sextán ára gamli spænski drengur kominn á sjó við strendur Íslands um hávetur.  “Ég var bæði sjóhræddur og sjóveikur” sagði Toni.  “Þeir sóttu sjóinn mjög stíft þarna fyrir vestan, þeir veigruðu sér ekki við að fara til sjós þó svo að manni þætti brjálað veður og ölduhæðin næði mörgum metrum.” Toni réri á Litla Framnesinu tvær vertíðir og segir frá því að það hafi oft verið mikið fjör.  Þegar dvalið var í landi var líf og fjö.  Á vestfjörðum voru líka ungar konur frá útlöndum í fiskvinnslu og strax þá fékk Toni að kynnast mikilli vinnu sem löngum hefur tíðkast hjá hinni íslensku þjóð. “Þetta var hörku vinna” sagði Toni “og maður mótaðist af þessu”.

En hvernig leist foreldrum þínum á það að þú værir farinn að vinna til sjós á Íslandi löngu fyrir tvítugs aldur?  “Þeim leist ekkert á það” svaraði Toni, “ég er yngstur af mínum systkinum og þau vildu bara fá litla drenginn sinn heim” bætti hann við og brosti angurvær við minninguna.

Árið 1979 réð Toni sig til starfa á Pólarsíld.  Þar réri hann á bát sem hét Guðmundur Kristinn.  Á Pólarsíld kynntist hann ungri konu, Önnu Karen Hjaltadóttur,  og framtíðin var ráðin.  Þau bjuggu sér heimili og eignuðust þrjú börn sem í dag eru orðin fullorðin og barnabörnin eru tvö.  Fljótlega eftir komuna til Fáskrúðsfjarðar fór Toni að leysa af á togurunum Ljósafelli og Hoffelli, og komst síðan í fast pláss á Ljósafelli og var þar háseti í mörg ár.  En eftir því sem börnum þeirra hjóna fjölgaði langaði hann að vera meira heima við. Taka meiri þátt í uppeldi og lífi barna sinna og tók þá ákvörðun að skella sér í iðnnám.  Hann fór í Verkmenntaskólann í Neskaupsstað og lauk þaðan sveinsprófi í rafvikjun og bætti svo við sig meistaranámi.  Hinn spænskættaði  Antonio valdi sér leið í lífinu sem er algeng á Íslandi, fara að vinna á unga aldri, mennta sig svo þegar lífssólin er komin ofurlítið hærra á loft.  Ef hann hefði dvalið áfram í sínu heimalandi hefði lífið vafalaust orðið öðruvísi.  “En ekki betra” segir Toni, “ég er mjög ánægður með líf mitt hér, rætur barna minna eru hér, ég á mjög góða fjölskyldu, ég hefði ekki getað verið heppnari.  Ég væri sáttur ef ég yrði kallaður á morgun” segir hann og leggur áherslu á orð sín.

Toni hefur, eins og áður sagði, íslenskt ríkisfang, hann segist hugsa á íslensku en hann haldi spænskunni vel við.  Sér í lagi eftir að internetið kom.  “Ég er fréttasjúkur” segir hann, “fyrst horfi ég á fréttirnar á Stöð2, síðan á RUV, og eftir það þarf ég að kíkja á spænsku fréttirnar.  Ég er að fylgst með því hvað þeir ætla að gera í Kataloniu” segir hann og bætir því við að þessi fréttasýki geti gert konuna hans pirraða en það er greinilega ekki alvarlegt því hann hlær dillandi hlátri  þegar hann segir frá því.  “Ég er meiri Íslendingur en Spánverji” segir Toni enda búinn að búa hér á landi í 42 ár.  “Við hjónin vinnum mikið, eins og algengt er hér á landi, við erum enn í gamla tímanum”.  Hann segir að lífið hjá þeim hjónum sé þannig að þau vinna langan vinnudag og fari svo heim í náttfötin og hafi það huggulegt.  “Hún Anna mín getur ekki staðið kyrr í sömu sporunum í 10 mínútur svo að hún segir já ef hún er beðin að vinna”.  En svo taka þau sér góð frí og ferðast um landið og til útlanda.  Þau hitta börnin sín og barnabörn.  Þau heimsækja fólkið hans Tona á Spáni reglulega og eru í góðu sambandi við fjölskylduna sína þar.

Toni hefur lífssýn sem heillaði greinarhöfund afar mikið.  Hann vill gjarnan ferðast um og skoða sem mest af tilverunni og upplifa sem mest.  Hann segir frá því þegar eldgosið var á Fimmvörðuhálsi fyrir nokkrum árum síðan, hafi hann splæst á sig að fara í þyrluflug yfir gosið.  Þyrlan lenti síðan í grendinni svo að Toni gat bæði heyrt og séð gosið í návígi.  “Ég bauð syni mínum með mér og þetta var ótrúleg upplifun.  Það er alls óvíst að ég hafi tækifæri til að komast svona nálægt eldgosi aftur í lífinu.  Þetta kostaði svolitla peninga en vel þess virði”  sagði hann og bætti síðan við þessum þýðingarmiklu orðum “við lifum eitt augnablik”.

Toni og Anna Karen tóku uppá því fyrir nokkrum árum síðan að skella sér í skíðaferð til Ítalíu. Flestir gera ráð fyrir að ef fólk fer í slíka ferð séu það vant skíðafólk en sú var aldeilis ekki raunin í þeirra tilfelli.  Þau langaði bara að læra á skíði og gera það á skemmtilegan hátt.  “Anna mín fór á námskeið og skíðar núna mjög vel en ég vildi læra sjálfur” segir Toni, “ég hef gaman af því að hreyfa mig og skellti mér bara í djúpu laugina” bætir hann við og segir greinarhöfundi frá þessum dásamlega stað í Ítölsku ölpunum  þar sem hægt er að eiga góð frí hvort heldur menn skíða eður ei.

Í kaffihorninu hjá strákunum á rafmagnsverkstæðinu var hlýtt og notalegt. En önnum kafinn maður eins og Toni gat ekki setið að spjalli lengi, verkefnin þurftu á hans athygli að halda.  Því gengum við samferða út og kvöddumst þar.  Og á leið heim fann greinarhöfundur að þessi setning sat í kollinum: “við lifum í eitt augnablik” og í stóra samhenginu er það sjálfsagt alveg rétt og því réttast að njóta hvers dags og fagna hverjum nýjum degi.

BÓA

Samkvæmt dagatalinu er vetur genginn í garð.  Eitt af því sem fylgir vetri konungi er myrkrið sem umlykur allt og felur þar sem ljós eru af skornum skammti.  Eitt af þeim húsum sem standa næst sjónum í þorpinu sem stendur við Fáskrúðsfjörð er hús sem kallað er Rúst.  Rúst tilheyrir Búðavegi en stendur samt miklu nær ónemdum vegi við flæðarmálið og þegar greinarhöfundur steig út úr bíl sínum, sem lagt var steinsnar frá sjónum , til þess að heimsækja húsráðendur í Rúst var myrkrið þétt en ljósin úr gluggum heimilisins í Rúst lýstu leið.

Í Rúst búa hjónin María Björk Stefánsdóttir og Sigmar Örn Harðarson ásamt sonum sínum Heiðberti Óla og Herði Marino og einum hvolpi sem heitir Krummi.  Í þessu gamla húsi hafa þau búið sér fallegt heimili og útsýnið úr suðurgluggunum þeirra er engu líkt, fjöllin og sjórinn í nærmynd.

Sigmar er Fáskrúðsfirðingur, hefur búið hér alla sína ævi, hér búa foreldar hans og hér bjuggu amma hans og afi.  Hann er elstur þriggja bræðra.  María Björk er uppalin í Vogum á Vatnsleysuströnd en á ættir sínar hingað.  Hún er ein fjögurra systra.  Faðir hennar er Fáskrúðsfirðingur og  amma hennar og afi bjuggu hér.  Í barnæsku kom María til ömmu og afa á Fáskrúðsfirði á hverju sumri og þegar ég spyr þau hvenær þau hafi kynnst segja þau að það hafi verið einhverntíman á æskuárum, þegar María Björk var stúlkan í heimsókn og Sigmar drengur á heimaslóðum og þau léku sér saman.  Hvort að örlögin voru ráðin strax þá er ómögulegt að segja en staðreyndin er sú að þau eiga margt sameiginlegt.  Þau eru t.a.m. fædd sama dag,  10.október 1985!

Það var svo árið 2006 að María Björk kemur til Fáskrúðsfjarðar ásamt vinkonum til þess að fara á konukvöld, skemmtun sem haldin var í íþróttahúsinu og þegar dansleikurinn hófst að skemmtun lokinni mættu karlmennirnir á svæðið og dansinn dunaði fram á nótt.  Á einhverjum tímapunkti hófu þau Sigmar og María dans sem þau dansa enn og af því að lífið er skemmtilegt og skondið á köflum þá giftu þau sig í Fáskrúðsfjarðrkirkju þann 10.10.10.  Á afmælisdegi þeirra beggja árið 2010.

Var aldrei vafamál hvar þið vilduð setjast að? spyr greinarhöfundur, „Nei, segir María Björk, ég sagði alltaf þegar ég var krakki að ég ætlaði að eiga heima á Fáskrúðsfirði þegar ég yrði stór.“ Svo ég er bara að lifa þann draum“ segir hún hlæjandi.  Og svo segir hún frá því þegar þau hjónin keyptu íbúðahúsið Rúst að hún hafi hringt í móður sína og sagt í símann: „Framtíðin er í Rúst“, mömmu hennar brá nú svolítið í fyrstu áður en hún áttaði sig á því hvað fólst í raun og veru í setningunni.  Já, orðaleikir eru skemmtilegir.

Sigmar Örn og María Björk starfa bæði hjá Loðnuvinnslunni og greinarhöfundi lék forvitni á að vita hvort að þau teldu það vera gott eða slæmt fyrir þeirra samband að starfa á sama stað en þau kváðu það ekki vera vandamál.  Þau hittust í matar- og kaffitímum, en annars væru samskiptin lítil því þau gengdu sitthvoru starfinu og rækjust ekki oft saman í hita leiksins.  „Við hittumst í matar- og kaffitímum því Sigmar vill gjarnan sitja hjá stelpunum“ segir María hlæjandi og Sigmar mótmælir ekki en brosir bara hlýtt til konu sinnar.  Þau eru sammála um að það sé gott að vinna hjá LVF, vinnustaðurinn sé fullur af skemmtilegu og góðu fólki og þar sem að hluti af samstarfsfólki þeirra sé fólk af erlendu bergi brotið sé lífið á vinnustaðnum fjölþjóðlegt og fjölbreytilegt.  María er líka í stjórn Starfsmannafélags Loðnuvinnslunnar sem hefur staðið fyrir skemmtilegum ferðum starfsmanna til útlanda sem og innanlands ásamt annarri starfsemi.  Þau eru á einu máli um að það sé kostur að vinna innan bæjarmarkanna vegna barnanna.  Ef eitthvað kemur uppá eru foreldrarnir bara tvær mínútur að aka í skóla sona sinna. „Við erum alltaf nálæg og alltaf til taks“ segja þau sátt við tilveruna.

En þegar vinnu er lokið, hvað gera þau þá?  „Ég starfa í Björgunarsveitinni og líka í Slökkviliðinu“ segir Sigmar og María segir að hún hafi unun af því að teikna.  Þeim þykir líka gaman að ferðast en fyrst og fremst hjá þeim báðum er samvera með fjölskyldunni. „Ég er afar heimakær manneskja“ segir María, „ég veit fátt betra en að vera heima hjá mér með mínu fólki“. Og það er auðfundið sem gestur á heimili þeirra að þau eru á heimavelli.  Sigmar sér um að bjóða kaffið og fer vönum höndum um skápa og skúffur en María játar þó á sig að hún sé öllu fyrirferðameiri í eldhús- og heimilisstörfum þó svo að Sigmar sé vel liðtækur. „Mér finnst best að fá hann til að fara út með strákanna á meðan ég þríf heimilið“ segir þessi bjarteyga unga kona og hlær.

Hjá flestum á lífið líka sína skuggahlið.  Þannig er það líka hjá ungu hjónunum í Rúst.  Þau hafa gengið saman í gegnum sorgir og þrautir.  Fyrir nokkrum árum veiktist María alvarlega í tengslum við meðgöngu sem endaði illa, þá munaði litlu milli lífs og dauða.  Slík lífsreynsla setur mark sitt á fólk og í þeirra tilfelli birtist það í þakklæti fyrir lífið sem þau eiga og lífin sem þau hafa skapað.  Það er bæði fallegt og gott.  Og þau dreymir um að skapa fleiri líf en fyrir því eru ákveðin vandkvæði sem vonandi verða bráðum úr sögunni því að í hjörtum þeirra Sigmars og Maríu er pláss fyrir fleiri.

Seta greinarhöfundar við eldhúsborðið í Rúst hafði, sem betur fer,  lítil áhrif á heimilishaldið. Unglingurinn hélt sig í herberginu sínu rétt eins og unglinga er háttur og yngri drengurinn lék sér við hvolpinn Krumma.  Andrúmsloftið var afslappað og viðmótið hlýtt.  Og þegar greinarhöfundur gekk í myrkrinu aftur að bíl sínum þá var það sjórinn sem breiddi öldur sínar yfir steinana í fjörunni og bauð góða nótt.

BÓA

Wilson Grip er að lesta 2.550 tonn af mjöli sem fer á Noreg.

Alls voru fimm flutningabílar hér á Fáskrúðsfirði í morgunn að sækja um 900 tunnur saltsíld sem fer í útflutning með Norrænu til Danmerkur og Svíþjóðar.

„Ég er hinn frálsi förusveinn á ferð með staf og mal“.  Þessi hending úr dægurlagatexta kom í huga greinarhöfundar þegar hún sat að spjalli við ungan mann frá Litháen sem starfar hjá Loðnuvinnslunni.  Þessi ungi maður heitir Ernestas Lūža og þrátt fyrir ungan aldur hefur hann dvalið víða um heiminn.

„Ég er fæddur og uppalinn í litlum bæ í vestur Litháen, þar búa ekki nema um 20 þúsund íbúar og þykir það lítill bær í mínu heimalandi“, sagði Ernest, eins og hann bauð greinarhöfundi að kalla sig enda væri það alþjóðlegt nafn og færi betur í munni flestra heldur en fullt nafnið hans.  Ernest stundaði nám í sínum heimabæ og í menntaskóla bauðst honum að taka þátt í Erasmus verkefni, en það eru verkefni sem styrkt eru af Evrópusambandinu og lítur að mennta-, æskulýðs- og íþróttamálum ungmenna.  Í gegnum slíkt samstaf dvaldi hann í Portúgal í sex mánuði.  Því næst lá leiðin til Englands þar sem Ernest vann í eitt ár. “Það var mjög gott að vera í Englandi til að byrja með, en svo kom Brexit og þá breyttist margt, það varð erfitt að vera útlendingur“.

Ernest hefur alltaf haft áhuga á tungumálum.  Auk móðurmálsins talar hann reiprennandi ensku, og skilur og talar svolítið í þýsku og rússnensku og er núna á fullu að læra íslensku.  „Ég átti frænda sem bjó í Kanada og hann kom stundum í heimsókn og þá spjallaði ég við hann á ensku.  Hann hrósaði mér fyrir hvað ég var duglegur að tala svo ég kepptist við að læra enskuna til að kunna meira þegar hann kæmi næst“ sagði þessi geðþekki ungi maður brosandi.

Hvernig datt þér í hug að koma til Fáskrúðsfjarðar og fara að læra íslensku?  Því svaraði Ernest á þann veg að hann hefði vitað af þessum bæ síðan hann var lítill drengur en þannig vill til að besti vinur hans frá því í barnæsku kom hingað á hverju sumri til þess að heimsækja föður sinn sem ennþá býr hér á Fáskrúðsfirði. „Ég man hvað ég öfundaði hann af því að fá að fara til Íslands aftur og aftur“ sagði hann.  Og svo fyrir rúmu ári síðan þegar Ernest fann að dvölin í landi Bretadrottningar stóð ekki lengur undir væntingum ákvað hann að skella sér til Íslands.  Hann fékk vinnu hjá Loðnuvinnslunni og keypti sér far með flugi frá London til Reykjavíkur og þaðan í Egilsstaði.  Hann kannast nú alveg við það að viðbrigðin hafi verið töluverð frá London.  „Þegar ég kom var svartamyrkur svo að ég sá nú ekki alveg hversu lítill bærinn var, en svo rann upp fyrir mér ljós og þá fékk ég nú svolítið sjokk.  Engin verslunarmiðstöð, engin bar og nánast engin umferð, hvorki af bílum né gangndi vegfarendum.  En mér hefur nú samt tekist að villast hér“ segir hann hlæjandi.  Ernest segir að sér hafi verið vel tekið í vinnunni, fólk sé kurteist og hjálpsamt.  „Ég hef verið beðinn um að kenna nýjum starfsmönnum handtökin og það er fínt, en ég gæti alveg þegið pínu meiri ábyrgð“ segir þessi ungi maður sem hefur heilbrigðan metnað í starfi.

Síðastliðin vetur var oft erfiður segir hann og bætir því við að hann hafi fundið fyrir þunglyndi og stundum einmannaleika því hann hefði ríka þörf fyrir að vera í tengslum við fólk. „Það var myrkrið og skorturinn á félagslífi sem mér fannst erfiður“ sagði hann og bætti því við að þegar hann var að vinna langan vinnudag þá gat hann með illu móti hringt heim vegna tímamismunar.  Svo var það í janúar s.l.  að hann tók þá ákvörðun að læra íslensku til þess að geta verið meiri þátttakandi í samfélaginu.  Hann hafði áður náð sér í forrit í símann sinn sem hjálpaði honum að snara einni og einni setningu yfir á íslensku og segir greinarhöfundi stoltur að hann hafi pantað sér samloku á flugvellinum á Egilsstöðum, á íslensku!  Hann keypti sér kennslubækur í íslensku og lá í þeim á kvöldin.  „Ég lærði í 4 klukkutíma á kvöldin og þegar ég kom í vinnu næsta morgun og reyndi að segja eitthvað á íslensku, skildi mig enginn“ rifjar hann hlæjandi upp.  „En svo kom kona sem heitir Ása og bauð mér að lána mér barnabækur til að reyna að lesa.  Og svo bauð hún mér heim til sín til að hjálpa mér að stauta í gegn um bækurnar.  Hún hjálpaði mér mjög mikið og ég er henni mjög þakklátur“ segir Ernest.  Nú fer þessi ungi maður á Reyðarfjörð á íslenskunámskeið og hann vakti aðdáun greinarhöfundar með kunnáttu sinni.  Hann talar mjög skiljanlega íslensku og skrifar meira að segja líka.  „Núna reyni ég að bjarga mér allstaðar á íslensku“ segir Ernest  og bætir við: „um daginn fór ég í bankann og talaði bara íslensku og svo í vinnunni næsta morgun sagði ein kona við mig, varstu bara að tala íslensku í bankanum í gær, og ég var alveg steinhissa á því hvernig hún gæti vitað það en komst svo að því að hún þekkti einhvern sem var þar staddur á sama tíma og ég“  segir hann og skellihlær.  Þá berst talið að því hvernig það sé að búa í litlu samfélagi og það samfélagi sem er ólíkt því sem menn eru vanir. „Ég ætlaði aldrei að ná því að hér er engin stefnumótamenning, ég skildi ekkert í því að engin af þeim ungu konum sem ég bauð á stefnumót virtust  skilja hvað ég var að bjóða“ og enn hlær Ernest.

„Allt breyttist svo í vor“ segir Ernest,“ þá var ég farinn að kynnast fólki, mér er boðið í heimahús, ég fer í líkamsræktarstöðina og svo fer ég stundum uppá skólavöll að spila fótbolta við krakkana þar og það er alveg ótrúlegt hvað ungir krakkar hér kunna í ensku“  segir Ernest hissa.

En hver eru framtíðaráform þessa unga manns? „Jú ætli það sé ekki bara eins og hjá flestum, eignast heimili og fjölskyldu og festa rætur einhversstaðar.  Það er svo sem ekkert sem bendir til þess að ég flytji heim aftur nema ástandið þar breytist til batnaðar.  Þar eru lág laun og erfitt að ná endum saman en hér næ ég að safna peningum til þess að ferðast svolítið“.

Spjall okkar Ernestas fór fram á fallegu haustkvöldi, við hittumst á kaffihúsi, fengum okkur drykk og áttum notalega stund.  Það mætti alveg kalla það stefnumót.

BÓA