Mörg eru þau mannanna verk sem endast ekki lengi. Það þarf ekki á neinn hátt að rýra gildi þeirra en þau verk sem fá alúð og góða umsjón geta enst um ár og síð. Skip og bátar eru þar engin undantekning og til þess að færa sönnur á þau orð að alúð og góð umsjón hafi vægi, beinum við sjónum að fallegu skipi sem hefur vaggað í sjónum í hálfa öld, en Ljósafell SU 70 á fimmtíu ára afmæli í dag, 31.maí 2023. Afmælisdagurinn reiknast frá þeim degi þegar það lagðist í allra fyrsta sinn að heimahöfn á Búðum í Fáskrúðsfirði þann 31.maí 1973. Klukkan sex að morgni þann vordag var veðrið í Fáskrúðsfirði NV 7, 2 stiga hiti og léttskýjað.
Nafnið Ljósafell prýddi áður trébát í eigu Kaupfélags Fáskrúðsfirðinga og hefur þessum fleyjum er bera þetta fallega, bjarta nafn farnast vel. Í norðanverðum Fáskrúðsfirði stendur reislulegt fjall sem ber heitið Ljósafjall og er nafnið dregið þaðan, líkt og hefð er orðin fyrir hjá Kaupfélaginu og Loðnuvinnslunni, dótturfélagi þess, þar sem skip og bátar hljóta nöfn af fjöllum sem standa vörð um Fáskrúðsfjörð.
Ljósafell er ísfisktogari og er byggt í Muroran í Japan. Það var tíunda og seinasta skip sinnar tegundar sem byggt var í Muroran og komu til Íslands en í dag eru þau aðeins tvö eftir á landinu, en það eru Ljósafell og Múlaberg frá Siglufirði.
Þegar allt var reiðubúið til að hleypa Ljósafellinu af stokkunum Muroran var mætt þar áhöfn sem átti að sigla skipinu heim. Voru það:
Skipstjóri: Guðmundur Ísleifur Gíslason
Fyrsti stýrimaður: Pétur Jóhannsson
Annar Stýrimaður: Haraldur Benediktsson
Vélstjóri: Gunnar Ingvarsson
Annar vélstjóri: Rafn Valgeirsson
Þriðji vélstjóri: Jón Erlingur Guðmundsson, sem jafnframt var útgerðarstjóri.
Matsveinn: Hjalti Kristjánsson
Háseti: Gunnar Geirsson
Allra fyrsta færslan í Leiðarbók skipsins er á þessa leið:
„Föstudagurinn 6.apríl 1973.
Kl. 16.00 að staðartíma var skipið afhent með undirskrift. Sögð nokkur orð af Jóni Erlingi og nokkrum Japönum. Skálað í kampavíni. Síðan buðu seljendur í kvöldverð. Fór hann að öllu leiti vel fram. Skipshöfnin flutti um borð“.
Og ef litið er á þá næstu:
„Laugardaginn 7.apríl.
Íslenski fáninn dreginn að húni. Tekið um borð síðustu nauðsynjar fyrir skipið. Lögð síðasta hönd á alla vinnu. Allt virðist í besta lagi“.
Svo rennur upp bjartur og fagur sunnudagurinn 8.maí 1973 og þá eru landfestar leystar kl. 12.30 og stýrt eftir radar að Kyrrahafi. Fyrsti áfangastaður er Honolulu á Hawai eyjum.
Sú staða var uppi í heimsmálunum í aprílmánuði 1973 að Súesskurðurinn var lokaður vegna deilna og því ekki hægt að sigla þá leið sem styst væri að fara, þ.e. Rauðahafið í gegn um Súes í Miðjarðarhaf og þaðan á Atlantshafið heim. Þess í stað beið Ljósafells og áhafnar lengri leiðin heim.
Eins og fyrr segir var stefnan sett á Honolulu, þangað var ellefu daga sigling og lesa má í leiðarbókinni að vel hafi gengið, veðrið afar gott, reyndar svo gott að áhöfnin skellti upp sundlaug á efra dekki. En á þriðja degi siglinga fannst laumufarþegi um borð. Reyndist það vera rotta sem hafði laumað sér með en treglega gekk að handsama gestinn og tókst það ekki fyrr en á fimmta degi og eins og segir í leiðarbókinni: „Í dag var laumufarþeginn handsamaður og varpað í vota gröf látinn“.
Á leiðinni til Honolulu hafði olíuþrýstings rör valdið vandræðum, svo að telex var sent til Japan til að fá nýtt og því stoppaði skipið í fimm daga í sólarparadísinni meðan beðið var eftir nýju. Því næst var svo stefnan sett á Panama. Eftir átján sólahringa siglingu var loks komið að Panama þar sem hafsögumenn komu um borð til þess að leiðbeina á siglingunni um Panamaskurðinn. Hófst sú ferð kl. 9.45 og kl. 20.15 var lagst við festar í Cristobal, sem er ein stærsta hafnarborg Panama, Atlantshafs megin.
Þar var tekin olía og nauðsynjar til næsta áfanga og lagt af stað til Íslands þann 14.maí 1973. Löng sigling er frá Panama upp Atlantshafið og gekk hún vel samkvæmt Leiðarbókinni og svo kl. 07.00 að morgni 31.maí er siglt hjá Hafnarnesi og inn í Fáskrúðsfjörð. Þar var slegið af ferð til að hengja upp flögg svo að skipið kæmi í sparifötum fram fyrir bæjarbúa í fyrsta sinni. Tollafgreiða þurfti skipið og að því loknu var loks lagst að bryggju kl.11.00 og þá var „fagnað með fánum og ræðuhöldum og síðan var skipið til sýnis fyrir alla“ (úr Leiðarbók).
Á því herrans ári 1973 bar sjómannadag upp á 3.júní og þá fór Ljósfell í skemmtisiglingu með fullt skip af fólki og hefur gert það allar götur síðan. Og svo þann 7. júní fór skipið í sinn fyrsta veiðitúr og kom að landi með 106 tonn af afla viku síðar. Og núna fimmtíu árum eftir fyrsta túrinn hefur Ljósafell Su 70 komið með 198.471 tonn og 470 kíló af fiski til hafnar.
Og enn er Ljósafell að draga björg í bú en segja má um skip eins og hús að þau séu einskins virði ef ekki býr eða starfar þar fólk, en mikil áhafnagæfa hefur fylgt skipinu. Á þessum fimmtíu árum hafa einungis verið fjórir fastráðnir skipstjórar á skipinu. Það eru þeir Guðmundur Ísleifur Gíslason, Albert Stefánsson, ( báðir látnir) Ólafur Helgi Gunnarsson og Hjálmar Sigurjónsson. Starfandi skipstjóri á Ljósafelli í dag er Kristján Gísli Gunnarsson í forföllum Hjálmars.
Ólafur Helgi var á Ljósafellinu í 40 ár. Aðspurður sagði hann að það væri gott skip en hefði orðið svo miklu betra við lenginguna sem það hlaut árið 1989. „Þá var skipið lengt um 6,6 metra, það var skipt um brú, sett á það pera, skipt um aðalvél og togspil“ sagði Ólafur. Hann sagði að við þessa breytingu hefði skipið breyst mikið t.d. hafi það haldið mikið betri ferð á togi og látið svo miklu betur í brælu.
Síðan voru aftur gerðar breytingar á skipinu árið 2007 og þá var eldhúsið endurnýjað og matvæla kælar færðir aftur í. „Það var svo önugt fyrir kokkinn að þurfa alltaf að fara fram í stefni til þess að sækja matvæli í kælinn“ sagði Ólafur. Þá komu líka ný togspil sem þóttu afar góð, tæki í brú yfirfarinn og endurnýjuð og aðalvélin yfirfarin.
Þegar Hjálmar Sigurjónsson var inntur eftir sinni skoðun á Ljósafelli sagði hann snöggur upp á lagið: „Snilldarfleyta, það fer mjög vel með mann og er mjög gott sjóskip“. Hjálmar sagi líka að hann hefði siglt á nokkrum togurum í gegn um tíðina og sér fyndist Ljósafellið bera af.
Gæfa hefur fylgt þessu skipi. Ekki hafa orðið stór skakkaföll hjá skipi eða áhöfn og mikill stöðugleiki í mannskap. Allnokkrir hafa verið stóran hluta af sinni starfsævi á Ljósafelli.
Þegar Ljósafell kom heim á Fáskrúðsfjörð kom það með von um betri tíð. Reksturinn í sjávarútvegi hafði verið strembinn árin á undan og draumurinn um öflugt skip sem gat farið hvert sem er að sækja fisk til að vinna í frystihúsinu á Búðum var að rætast. Hálfri öld síðar hefur vonin og draumurinn sína táknmynd í Ljósafelli SU 70 sem enn sinnir sínu hlutverki og mun vonandi gera það áfram um langt skeið.
Til hamingju áhöfn og útgerð og Fáskrúðsfirðingar allir með fallega, reislulega skipið sem vaggar hljóðlega á sjónum í dag sem og aðra daga.
Að lokum langar mig að birta hér ljóð sem Björn Þorsteinsson frá Þernunesi orti í tilefni að heimkomu Ljósafells úr breytingu árið 1989.
Nú í dag við hátíð höldum
þá heima er Ljósafellið aftur.
Enn á sollnum sjávaröldum
sigrað hefur manndómskraftur.
Og skipið fært til heimahafnar,
-því heim er jafnan stefni snúið-
en síðan það úr djúpi drafnar
dregur auð í þjóðarbúið.
Þetta skip er farsæl fleyta,
sem fært hefur mikinn afla að landi.
Og núna er því búið að breyta
svo betur undir kröfum standi.
Lengja það og styrkja og stækka,
það stefnir vonandi allt til bóta.
En líka þyrftir helst að hækka
hlutaskipti og aflakvóta.
En kringum landið fiskum fækkar.
Það fæst af útgerð lítill gróði.
Og skuldabagginn stóri stækkar.
Menn stöðugt biðja um hjálparsjóði.
En það er öllum erfitt gaman
afarkostum þurfa að sæta.
Og því við skulum þjappast saman,
úr þrengingunum reyna að bæta.
En núna á ekki við að vera
volaður og niðurdreginn.
Heldur kraft í brjósti bera.
Bjartsýn horfa fram á veginn
og gleðjast hér á góðri stundu.
Gleyma öllu böli að sinni.
Fagna meður léttri lundu
Ljósafelli og skipshöfninni.
Björn Þorsteinsson, Þernunesi.
BÓA
Ljósafell. Ljósmynd: Jónína Óskarsdóttir
Á afmælisdögum er til siðs að fá sér köku.
